Theses metadata

“Data exchange” service offers individual users metadata transfer in several different formats. Citation formats are offered for transfers in texts as for the transfer into internet pages. Citation formats include permanent links that guarantee access to cited sources. For use are commonly structured metadata schemes : Dublin Core xml and ETUB-MS xml, local adaptation of international ETD-MS scheme intended for use in academic documents.

Export

Creator:	Radonjić, Dražana, 1973-
Title:	Dinamika emergentnih supstanci u vodi (EmS) i endokrino-uznemiravajućih hemikalija (EDCs) u ekosistemima rijeke Morače i Skadarskog jezera
Copyright date:	2021
Trajni link:	https://phaidra.ucg.ac.me/detail_object/o:1797?tab=0#mda
Pregled teze:
Download link:
Select license:	Autorstvo-Nekomercijalno-Deliti pod istim uslovima 3.0 Srbija (CC BY-NC-SA 3.0)

Academic metadata

Theses Type:	Phd. theses
Academic Expertise :	Prirodno-matematičke nauke
Academic Title:	doktor nauka - biološke nauke
University:	Univerzitet Crne Gore
Faculty:	Prirodno-matematički fakultet
Group:	Studijski program Biologija

Other Theses Metadata

Title translated:	Dynamics of emerging water substances (EmS) and endocrine-disrupting chemicals (EDCs) in river Morača and Skadar Lake ecosystems
Publisher:	[D. Radonjić]
Format:	PDF/A (150 listova)
Other responsibilities:	Petrović, Mira (mentor)
Other responsibilities:	Stanković, Slaviša, 1965- (član komisije)
Other responsibilities:	Perović, Svetlana, 1973- (član komisije)
Other responsibilities:	Krivokapić, Slađana, 1969- (član komisije)
Other responsibilities:	Mrdak, Danilo, 1976- (član komisije)
Abstract:	Prisustvo tragova emergentnih supstanci (EmS), kao što su PhACs farmaceutski spojevi, endokrino uznemi- rajuće hemikalije (EDCs), (npr. prirodni i sintetički estrogeni i njihovi konjugati, bisphenol A, alkilfenoli), kao i jedinjenja za koje se sumnja da mogu da budu EmS (antimikrobna sredstva, benzotriazoli i organofosforna protivzapaljiva sredstva) postalo je predmet posebnog interesovanja u posljednjoj deceniji s obzirom na to da niske koncentracije ovih analita ranije nisu mogle biti detektovane. U postrojenjima za prečišćavanje otpadnih voda mnogi farmaceutici (PhACs) se ne uklanjanju efikasno, zbog čega dospevaju u prirodne vode. Zbog ograničenog znanja o koncentraciji, degradaciji i posledicama prisustva u životnoj sredini, tragovi PhACs u vodi još uvek nisu zakonski regulisani. Ovom studijom, po prvi put u Crnoj Gori su opisani i objašnjeni pojmovi EmS i EDCs , izvršeno “skrining istraživanje” lokaliteta donjeg toka rijeke Morače i na nekim lokalitetima sliva Skadarskog jezera, utvrđene koncentracije EmS i EDCS u najznačjnijih šest predstavnika ribljeg fonda pomenutog sliva, po prvi put u Crnoj Gori izvedeno utvrđivanje prisustva PhACs i EDCs u uzorcima voda na lokalitetima Zlatica, Vukovci, Lijevi i Desni krak rijeke Morače, “Kraljeva glavica”-Vranjina i “Tanki rt”-Skadarsko jezero u toku perioda velikih voda-zima proljeće, i niskih voda- ljeto jesen u toku 2017-2018. godine. Uporedo sa ovim rezultati praćene su i mikrobiološki parametri lokaliteta fiziološke grupe mikroorganizama, heterotrofne, oligotrofne, koliforme grupe bakterija i njihova identifikacija, izvršena je procjena fiziološkog profila mikrobioloških zajednica CLPP, izračunat prosječni metabolički odgovor AMR i diverzitet metabolizma zajednice mikro- organizama CMD. Izvršena je procjena ekološkog opterećenja sistema pomoću procjena rizika koji može nastati djelovanjem PhACs na organizme u vodi izračunavanjem HQ količnika štete. Na osnovu prvih „Skrining analiza” površinskih voda rijeke Morače i Skadarskog jezera utvrđeno je prisusutvo velikog broja organskih jedinjenja i to 528, od kojih je identifikovano 119. Ustanovljeno je da se fenotipski mikroorganizmi mijenjaju, ali da je za te promjene potrebno vrijeme i generacijske promjene mikroorganizama. Od svih ispitanih EDCs i PhACs, čije smo prisusto pokušali da utvrdimo u tkivima riba, jedino je utvrđena koncentracija Triclosan od 14,1±1,3 ng g-1, i to samo mišićnom tkivu ribe Alburnus alburnus. U uzorcima voda zabilježeno prisusto NSAID-Nesteroidnih antiinflamatornih ljekova, sa izuzetno niskim koncentraci- jama za koji je HQ- rizik opterećenosti ekosistema iznosi 0,01 te stoga ne postoji potencijalni ekološki rizik.
Abstract:	The presence of emergent substances (EmS), such as pharmaceutics (PhACs), endocrine disrupting substances (EDCs) (e.g. natural and synthetic oestrogens and their conjugates, bisphenol A, alkyl phenols) as well as compounds that are suspected to be EmS (antimicrobial agents, benzotriazoles and organophosphorus flame retardants) became the interest of many in the past decade, because low concentration of these analytes could not have been detected before. In water purification plants, many pharmaceutics (PhACs) are not eliminated properly, and therefore end up polluting natural waters. Because the knowledge about concentration, degrada- tions and consequences they have on the environment is limited, PhACs presence is still not regulated by law. This study, for the first time in Montenegro, describes and explains the terms EmS and EDCs, performed “screening research” of the lower reaches of the Morača River and some localities of the Skadar Lake basin, determined the concentrations of EmS and EDCS in the six most important fish stocks. For the first time in Montenegro, the presence of PhACs and EDCs in water samples was determined at the sites of Zlatica, Vukovci, Left and Right branches of the Morača River, “Kraljeva glavica” -Vranjina and “Tanki rt” -Skadarsko Lake during the period of high water-winter spring, and low waters- summer autumn during 2017-2018. years. Along with these results, microbiological parameters of the physiological group of microorganisms, heterotrophic, oligotrophic, coliform groups of bacteria and their identification were monitored, the physi- ological profile of CLPP microbiological communities was assessed, the average metabolic response AMR and the diversity of CMD community metabolism were calculated. An assessment of the ecological load of the system was performed using risk assessments that may arise from the action of PhACs on organisms in water by calculating the HQ damage coefficient. Based on the first “Screening analyses” of river Moraca and Skadar lake’s surface waters, high number of present organic compounds has been assessed, and out of the 528 of them being present, 119 have been identified. Phenotypic organisms are changing, but for those changes to happen both time and generational alteration are needed. Presence of EDCs and PhACs has been researched in fish tissue. Triclosan in the concentration of 14,1±1,3 ng g-1 has been detected in the muscle tissue of the fish Alburnus alburnus. In water samples, the presence of NSAID-nonsteroidal anti-inflammatory drugs has been detected, but in concentrations so small, they do not present as potential ecological risk (HQ-risk of ecological overload was 0,01). Based on everything presented, we can conclude that river Moraca and Skadar lake remain “unpolluted” aquatic ecosystems, thanks to the dominant autotrophic microorganisms, as well as the presence of physio- logical group of microorganisms.
Authors Key words:	emergentne supstance (EmS), farmaceutski spojevi (PhACs), endokrino uznemirajuće hemi- kalije (EDCs), procjena fiziološkog profila mikrobioloških zajednica CLPP, prosječni metabolički odgovor AMR, diverzitet metabolizma mikroorganizama CMD, HQ-potencialni ekološki rizik, prisusto NSAID-Ne- steroidnih antiinflamatornih ljekova
Authors Key words:	emergent substances (EmS), pharmaceutics (PhACs), endocrine disrupting substances (EDCs), HQ- potential ecological risk, NSAID-nonsteroidal anti-inflammatory drugs, physiological profile of CLPP microbiological communities, average metabolic response AMR, the diversity of CMD community meta- bolism, HQ- as potential ecological risk, the presence of NSAID-nonsteroidal anti-inflammatory drugs
Classification:	574:579.6(497.16)(043.3)
Language:	Serbian
Identifier:	26633988
Type:	Tekst.

Abstract:

Prisustvo tragova emergentnih supstanci (EmS), kao što su PhACs farmaceutski spojevi, endokrino uznemi- rajuće hemikalije (EDCs), (npr. prirodni i sintetički estrogeni i njihovi konjugati, bisphenol A, alkilfenoli), kao i jedinjenja za koje se sumnja da mogu da budu EmS (antimikrobna sredstva, benzotriazoli i organofosforna protivzapaljiva sredstva) postalo je predmet posebnog interesovanja u posljednjoj deceniji s obzirom na to da niske koncentracije ovih analita ranije nisu mogle biti detektovane. U postrojenjima za prečišćavanje otpadnih voda mnogi farmaceutici (PhACs) se ne uklanjanju efikasno, zbog čega dospevaju u prirodne vode. Zbog ograničenog znanja o koncentraciji, degradaciji i posledicama prisustva u životnoj sredini, tragovi PhACs u vodi još uvek nisu zakonski regulisani. Ovom studijom, po prvi put u Crnoj Gori su opisani i objašnjeni pojmovi EmS i EDCs , izvršeno “skrining istraživanje” lokaliteta donjeg toka rijeke Morače i na nekim lokalitetima sliva Skadarskog jezera, utvrđene koncentracije EmS i EDCS u najznačjnijih šest predstavnika ribljeg fonda pomenutog sliva, po prvi put u Crnoj Gori izvedeno utvrđivanje prisustva PhACs i EDCs u uzorcima voda na lokalitetima Zlatica, Vukovci, Lijevi i Desni krak rijeke Morače, “Kraljeva glavica”-Vranjina i “Tanki rt”-Skadarsko jezero u toku perioda velikih voda-zima proljeće, i niskih voda- ljeto jesen u toku 2017-2018. godine. Uporedo sa ovim rezultati praćene su i mikrobiološki parametri lokaliteta fiziološke grupe mikroorganizama, heterotrofne, oligotrofne, koliforme grupe bakterija i njihova identifikacija, izvršena je procjena fiziološkog profila mikrobioloških zajednica CLPP, izračunat prosječni metabolički odgovor AMR i diverzitet metabolizma zajednice mikro- organizama CMD. Izvršena je procjena ekološkog opterećenja sistema pomoću procjena rizika koji može nastati djelovanjem PhACs na organizme u vodi izračunavanjem HQ količnika štete. Na osnovu prvih „Skrining analiza” površinskih voda rijeke Morače i Skadarskog jezera utvrđeno je prisusutvo velikog broja organskih jedinjenja i to 528, od kojih je identifikovano 119. Ustanovljeno je da se fenotipski mikroorganizmi mijenjaju, ali da je za te promjene potrebno vrijeme i generacijske promjene mikroorganizama. Od svih ispitanih EDCs i PhACs, čije smo prisusto pokušali da utvrdimo u tkivima riba, jedino je utvrđena koncentracija Triclosan od 14,1±1,3 ng g-1, i to samo mišićnom tkivu ribe Alburnus alburnus. U uzorcima voda zabilježeno prisusto NSAID-Nesteroidnih antiinflamatornih ljekova, sa izuzetno niskim koncentraci- jama za koji je HQ- rizik opterećenosti ekosistema iznosi 0,01 te stoga ne postoji potencijalni ekološki rizik.