“Data exchange” service offers individual users metadata transfer in several different formats. Citation formats are offered for transfers in texts as for the transfer into internet pages. Citation formats include permanent links that guarantee access to cited sources. For use are commonly structured metadata schemes : Dublin Core xml and ETUB-MS xml, local adaptation of international ETD-MS scheme intended for use in academic documents.
Export
Blagojević, Darko
Vitgenštajnova filosofija jezika i koncept stvarnosti
2024
Autorstvo-Nekomercijalno-Bez prerade 3.0 Srbija (CC BY-NC-ND 3.0)
Academic metadata
Phd. theses
Društveno-humanističke nauke
doktor nauka - filozofija
Univerzitet Crne Gore
Filozofski fakultet
Studijski program Filozofija
Other Theses Metadata
Wittgenstein's Philosophy of Language and the Concept of Reality
PDF/A (pages)
Ludvig Vitgenštajn je uz Martina Hajdegera najintrigantnija filosofska ličnost
dvadesetog vijeka. Njegova filosofija jezika predstavlja najsupstancijalniji i
najmističniji dio analitičke filosofije.
Vitgenštajn se ne bavi tumačenjem jezika radi jezika, kao nekom formom
jeftinog lingvističkog larpurlartizma, već se bavi jezikom zbog same filosofije. Jezik je
ono mjesto gdje se generiše i događa smisao i besmisao. Kritika jezika kod bečkog
filosofa nije sama sebi svrha, nego predstavlja trasiranje puta ka onome čemu je
inklinirala cjelokupna filosofska tradicija, a to je ispravno poimanje stvarnosti. To je,
bez sumnje, ogroman doprinos bečkog filosofa, jer ukoliko se uhvatimo u koštac sa
filosofskim problemima, to istovremeno znači da se upuštamo u kritiku jezika.
Vitgenštajn u svom filosofskom stremljenju nema intenciju da relativizuje pitanja
koja su mučila mislioce unutar ontološke i mentalističke filosofske paradigme.
Naime, koristeći novu metodologiju, Vitgenštajn stare, autentične filosofske
probleme, posmatra kroz jezičke “naočare“.
„Traktat“ (rani Vitgenštajn) se uzima kao neuralgična tačka logičkog
pozitivizma ili logičkog empirizma, odnosno, kao ključno djelo u razvoju ovih
pravaca unutar analitičke filosofije, dok „Filosofska istraživanja“ (pozni Vitgenštajn)
predstavljaju zamajac za filosofiju običnog jezika. Bez obzira da li govorimo o ranom
ili poznom periodu stvaralaštva, bečki mislilac je filosofiju koncipirao kao kritiku
jezika čiji stavovi ne objašnjavaju nego su više deskriptivno karaktera. Dakle, u jeziku su smješteni i konstituisani ishodi smislenosti, a horizonte smislenosti možemo doseći kroz deskriptivne mehanizme. Sa njim u savremenoj filosofiji započinje jedan metodološki novitet koji svoje jezgro ne traži u ontološkom “iscrtavanju“ stvarnosti, već naglašeno ističe sistemsku analizu jezičkih problema. Metodološka diverzifikacija i put od formalno – logičke analize jezika u „Traktatu“ ka pragmatističkoj analizi jezičkih igara u „Filosofskim istraživanjima“ implicirala je i promjenu njegove vizije šta bi filosofija zapravo trebalo da predstavlja. Ono što je krajnja svha „Traktata“ jeste da povuče granice izražavanja smisla limitirajući jezik i dodijelivši mu deskriptivne mehanizme. Vitgenštajn je smatrao da postoji snažna i neraskidiva veza između jezika i mišljenja u „Traktatu“, pokušavši da ponudi rješenje za suštinsko filosofsko pitanje o granicama mišljenja koje se jedino mogu povući u jeziku. Naime, da bi jezik mogao izraziti smisao, odnosno da bi jezik mogao da iskaže stvarnost, mora postojati neko ishodište, a Vitgenštajn ga je pronašao u interferirajućem odnosu svijeta, jezika i logike. Izomorfizam između ove tri oblasti implicira distingviranje između onog što se iskazuje i onog što se pokazuje. Logika je ono mjesto u kojem se arheološki pronalazi izomorfnost kategorija svijeta i jezika. U njoj treba tražiti esenciju našeg prikazivanja svijeta stvari. Filosofija je u „Traktatu“ nesaznajno činodejstvovanje, a ne doktrina, koja nam omogućava da logički obasjamo naše mišljenje. Krajnji produkt filosofije ne čine filosofski stavovi, nego pojašnjavanje stavova, odnosno, cilj filosofske aktivnosti je da nedvosmisleno ukaže šta neki stav čini smisaonim. Ona krajnje precizno mora diferencirati jasne od nejasnih misli. Ipak, najintrigantniji segement filosofije „Traktata“ jeste prevladavanje tradicionalne metafizike metafizikom ćutanja. Kao sistem pojmova metafizika je nemoguća. Ona je za Vitgenštajna moguća samo kao simbolika duhovnog opita koja se manifestuje u ćutanju.
„Traktat“ je protkan analizom bazičnih problema logičke strukture svijeta,
referencije, značenja, dok u „Filosofskim istraživanjima“ reprezentaciona teorija nije
suspstituisana nekom drugom teorijom, već vapajem da teorije nema.
Pozni Vitgenštajn koristi partikularno – analitički stil mišljenja koji se temelji
na detaljnim analizama koje treba da obasjaju suštinske aspekte filosofskih problema.
Cilj filosofskog mišljenja nije da stvarnosti nametne jedan konceptualni okvir iz koga
izviru sami događaji, već da adekvatnim tumačenjem svijeta činjenica omogući
filosofskim problemima da se pojave u svojoj punoći. To je modus operandi koji će nam
ponuditi nove horizonte za rješavanje filosofskih problema, ali uz dozu opreznosti
kako ne bismo došli u poziciju da pravimo greške tradicionalne filosofije koje bi se
odnosile na konstrukciju određenih filosofskih teorija. Stoga, možemo reći da
Vitgenštajn iz „Filosofskih istraživanja“ odbacuje filosofski konstruktivizam,
odnosno, distancira se od bilo kakvog pokušaja da kroz filosofske sisteme
sagledavamo suštinu svega što postoji. „Filosofska istraživanja“ predstavljaju kritiku
„Traktata“. Ta kritika je usmjerena na sve pokušaje konstrukcije filosofskih teorija o
jeziku, jer su takvi pokušaji apsurdni i osuđeni na neuspjeh.
Vitgenštajn je u „Filosofskim istraživanjima“ definisao jezik kao album koji
čini bezbroj heterogenih jezičkih igara. Naziv jezičke igre, osmišljen je da apostrofira
polisemičnost i kontekstualnu determinisanost jezika. On označava široku lepezu
pojava, od slikovitih opisa primitivnih formi jezika i deskripcije procesa kao što je
učenje djece maternjeg jezika, pa sve do onih ilustracija koje čine jezik i djelatnost
koja izvire iz istog.
Vitgenštajnov glavni zadatak u poznom periodu stvaralaštva jeste da
filosofski problemi iščezavaju u jezičkoj igri koja savršeno funkcioniše u svojoj
potpunoj preciznosti i jasnoći. Kada jezik sam dosegne takav stupanj vlastite
upotrebe da se u njemu više ne pojavljuju nikakve konfuzije i problemi, tada
možemo reći da su svi filosofski problemi iščezli.
Along with Martin Heidegger, Ludwig Wittgenstein is the most intriguing
figure of the twentieth century philosophy. His philosophy of language represents
the most substantial and the most mystical part of analytical philosophy.
Wittgenstein does not deal with the interpretation of language for the sake of
the language itself, as some form of cheap linguistic art for art’s sake, but deals with
it for the sake of philosophy. Language is the place where sense and nonsense are
generated. The critique of language by the Viennese philosopher is not an end in
itself, but paves the way for what the entire philosophical tradition strives, i.e. a
correct understanding of reality. This is, without a doubt, a huge contribution of the
Viennese philosopher, as by tackling philosophical problems, we immediately
engage in the critique of language. In his philosophical pursuits, Wittgenstein has no
intention of relativizing the questions that troubled thinkers within the ontological
and mentalist philosophical paradigm. Instead, by using a new methodology,
Wittgenstein observes the old, authentic philosophical problems through linguistic
lens.
The Tractatus Logico-Philosophicus (early Wittgenstein) is taken as a neuralgic
point of logical positivism or logical empiricism, i.e. as a key work in the
development of the directions within analytical philosophy, while the Philosophical
investigations (late Wittgenstein) represent a momentum to the philosophy of
ordinary language. Regardless of whether we are talking about the early or late
period of Wittgenstein’s work, the Viennese thinker conceived of philosophy as a
critique of language which is not explanatory, but is more descriptive in nature.
Therefore, the outcomes of meaningfulness are located and constituted in language,
while its horizons can be reached through descriptive mechanisms. With
Wittgenstein, a methodological innovation begins in contemporary philosophy,
which does not seek its core in the ontological "drawing" of reality, but emphasizes
the systematic analysis of language problems. Methodological diversification and the
turn from the formal-logical analysis of language in the Tractatus to the pragmatist
analysis of language games in the Philosophical Investigations also imply a change in
Wittgenstein’s vision of what philosophy should actually represent.
The ultimate goal of the Tractatus Logico-Philosophicus is to draw the
boundaries to the expression of meaning by limiting language and assigning
descriptive mechanisms to it. In this work Wittgenstein states that there is a strong
and inextricable connection between language and thought, trying to offer a solution
to the essential philosophical question of the boundaries of thought which can only
be drawn in language. Namely, in order for language to express meaning, i.e. for it to
reflect reality, there must be some starting point, and Wittgenstein found it in the
interdependent relationship between the world, language and logic. The
isomorphism between these three areas implies a distinction between what is
expressed and what is shown. Logic is the point in which the isomorphism of the
categories of the world and language is found archaeologically. This is where we
ought to look for the essence of our presentation of the world of things.
The philosophy of the Tractatus Logico-Philosophicus is an unconscious action,
not a doctrine which allows us to logically illuminate our thinking. The final product
of philosophy are not philosophical positions, but their clarification. That is, the goal
of philosophical activity is to unequivocally indicate what makes a certain position
meaningful. It must differentiate between the clear and the unclear thoughts with
utmost precision.
However, the most intriguing segment of the philosophy of the Tractatus
Logico-Philosophicus is overcoming traditional metaphysics by means of the
metaphysics of silence. As a system of concepts, metaphysics is impossible. For
Wittgenstein, it is only possible as a symbolism of spiritual experience which
manifests itself in silence.
The Tractatus Logico-Philosophicus is interwoven with the analysis of
basic problems of the logical structure of the world, reference and meaning, while in
the Philosophical investigations the representational theory is not substituted by
another theory, but by an outcry for the absence of any theory.
The late Wittgenstein uses a fragmentary-analytic style of thinking, which is
based on detailed analyses which are supposed to illuminate the essential aspects of
philosophical problems. The goal of philosophical thinking is not to impose a
conceptual framework on reality from which the events themselves spring, but to
enable philosophical problems to appear in their fullness through an adequate
interpretation of the world of facts. It is a modus operandi which will offer us new
horizons for solving philosophical problems, but with a dose of caution, so that we
do not end up making mistakes of traditional philosophy when it comes to the
construction of certain philosophical theories. Therefore, we can say that
Wittgenstein rejects philosophical constructivism in the Philosophical Investigations, i.e.
he distances himself from any attempt to fathom the essence of existence through
philosophical systems. The Philosophical Investigations represent a criticism of the
Tractatus Logico-Philosophicus, aimed at all attempts to construct philosophical
language theories, as any such attempts are absurd and doomed to failure.
In the Philosophical Investigations Wittgenstein defines language as an album
composed of countless heterogeneous language games. The concept of the language
game is designed to apostrophize the polysemy and contextual determinism of
language. It denotes a wide range of phenomena, from vivid descriptions of
primitive forms of language and description of processes such as children's
acquisition of the native language, to the illustrations of language and the activity
that results from it.
In his late work, Wittgenstein's main task is to make philosophical problems
disappear in a language game which works perfectly in its precision and clarity.
When the language reaches a level of use which generates no confusions and
problems, we can say that all philosophical problems have disappeared.
jezik, filosofija, svijet, logika, Traktat, Filosofska istraživanja,
jezičke igre, metafizika, granice mišljenja, deskripcija, smisao
language, philosophy, world, logic, the Tractatus Logico-
Philosophicus, the Philosophical investigations, language games, metaphysics, the limits
of thinking, description, meaning
Serbian
Ludvig Vitgenštajn je uz Martina Hajdegera najintrigantnija filosofska ličnost
dvadesetog vijeka. Njegova filosofija jezika predstavlja najsupstancijalniji i
najmističniji dio analitičke filosofije.
Vitgenštajn se ne bavi tumačenjem jezika radi jezika, kao nekom formom
jeftinog lingvističkog larpurlartizma, već se bavi jezikom zbog same filosofije. Jezik je
ono mjesto gdje se generiše i događa smisao i besmisao. Kritika jezika kod bečkog
filosofa nije sama sebi svrha, nego predstavlja trasiranje puta ka onome čemu je
inklinirala cjelokupna filosofska tradicija, a to je ispravno poimanje stvarnosti. To je,
bez sumnje, ogroman doprinos bečkog filosofa, jer ukoliko se uhvatimo u koštac sa
filosofskim problemima, to istovremeno znači da se upuštamo u kritiku jezika.
Vitgenštajn u svom filosofskom stremljenju nema intenciju da relativizuje pitanja
koja su mučila mislioce unutar ontološke i mentalističke filosofske paradigme.
Naime, koristeći novu metodologiju, Vitgenštajn stare, autentične filosofske
probleme, posmatra kroz jezičke “naočare“.
„Traktat“ (rani Vitgenštajn) se uzima kao neuralgična tačka logičkog
pozitivizma ili logičkog empirizma, odnosno, kao ključno djelo u razvoju ovih
pravaca unutar analitičke filosofije, dok „Filosofska istraživanja“ (pozni Vitgenštajn)
predstavljaju zamajac za filosofiju običnog jezika. Bez obzira da li govorimo o ranom
ili poznom periodu stvaralaštva, bečki mislilac je filosofiju koncipirao kao kritiku
jezika čiji stavovi ne objašnjavaju nego su više deskriptivno karaktera. Dakle, u jeziku su smješteni i konstituisani ishodi smislenosti, a horizonte smislenosti možemo doseći kroz deskriptivne mehanizme. Sa njim u savremenoj filosofiji započinje jedan metodološki novitet koji svoje jezgro ne traži u ontološkom “iscrtavanju“ stvarnosti, već naglašeno ističe sistemsku analizu jezičkih problema. Metodološka diverzifikacija i put od formalno – logičke analize jezika u „Traktatu“ ka pragmatističkoj analizi jezičkih igara u „Filosofskim istraživanjima“ implicirala je i promjenu njegove vizije šta bi filosofija zapravo trebalo da predstavlja. Ono što je krajnja svha „Traktata“ jeste da povuče granice izražavanja smisla limitirajući jezik i dodijelivši mu deskriptivne mehanizme. Vitgenštajn je smatrao da postoji snažna i neraskidiva veza između jezika i mišljenja u „Traktatu“, pokušavši da ponudi rješenje za suštinsko filosofsko pitanje o granicama mišljenja koje se jedino mogu povući u jeziku. Naime, da bi jezik mogao izraziti smisao, odnosno da bi jezik mogao da iskaže stvarnost, mora postojati neko ishodište, a Vitgenštajn ga je pronašao u interferirajućem odnosu svijeta, jezika i logike. Izomorfizam između ove tri oblasti implicira distingviranje između onog što se iskazuje i onog što se pokazuje. Logika je ono mjesto u kojem se arheološki pronalazi izomorfnost kategorija svijeta i jezika. U njoj treba tražiti esenciju našeg prikazivanja svijeta stvari. Filosofija je u „Traktatu“ nesaznajno činodejstvovanje, a ne doktrina, koja nam omogućava da logički obasjamo naše mišljenje. Krajnji produkt filosofije ne čine filosofski stavovi, nego pojašnjavanje stavova, odnosno, cilj filosofske aktivnosti je da nedvosmisleno ukaže šta neki stav čini smisaonim. Ona krajnje precizno mora diferencirati jasne od nejasnih misli. Ipak, najintrigantniji segement filosofije „Traktata“ jeste prevladavanje tradicionalne metafizike metafizikom ćutanja. Kao sistem pojmova metafizika je nemoguća. Ona je za Vitgenštajna moguća samo kao simbolika duhovnog opita koja se manifestuje u ćutanju.
„Traktat“ je protkan analizom bazičnih problema logičke strukture svijeta,
referencije, značenja, dok u „Filosofskim istraživanjima“ reprezentaciona teorija nije
suspstituisana nekom drugom teorijom, već vapajem da teorije nema.
Pozni Vitgenštajn koristi partikularno – analitički stil mišljenja koji se temelji
na detaljnim analizama koje treba da obasjaju suštinske aspekte filosofskih problema.
Cilj filosofskog mišljenja nije da stvarnosti nametne jedan konceptualni okvir iz koga
izviru sami događaji, već da adekvatnim tumačenjem svijeta činjenica omogući
filosofskim problemima da se pojave u svojoj punoći. To je modus operandi koji će nam
ponuditi nove horizonte za rješavanje filosofskih problema, ali uz dozu opreznosti
kako ne bismo došli u poziciju da pravimo greške tradicionalne filosofije koje bi se
odnosile na konstrukciju određenih filosofskih teorija. Stoga, možemo reći da
Vitgenštajn iz „Filosofskih istraživanja“ odbacuje filosofski konstruktivizam,
odnosno, distancira se od bilo kakvog pokušaja da kroz filosofske sisteme
sagledavamo suštinu svega što postoji. „Filosofska istraživanja“ predstavljaju kritiku
„Traktata“. Ta kritika je usmjerena na sve pokušaje konstrukcije filosofskih teorija o
jeziku, jer su takvi pokušaji apsurdni i osuđeni na neuspjeh.
Vitgenštajn je u „Filosofskim istraživanjima“ definisao jezik kao album koji
čini bezbroj heterogenih jezičkih igara. Naziv jezičke igre, osmišljen je da apostrofira
polisemičnost i kontekstualnu determinisanost jezika. On označava široku lepezu
pojava, od slikovitih opisa primitivnih formi jezika i deskripcije procesa kao što je
učenje djece maternjeg jezika, pa sve do onih ilustracija koje čine jezik i djelatnost
koja izvire iz istog.
Vitgenštajnov glavni zadatak u poznom periodu stvaralaštva jeste da
filosofski problemi iščezavaju u jezičkoj igri koja savršeno funkcioniše u svojoj
potpunoj preciznosti i jasnoći. Kada jezik sam dosegne takav stupanj vlastite
upotrebe da se u njemu više ne pojavljuju nikakve konfuzije i problemi, tada
možemo reći da su svi filosofski problemi iščezli.
